Czytając Pismo Święte, my – chrześcijanie żyjący w XXI wieku, często zadajemy sobie wiele pytań.
Nie rozumiemy, dlaczego historie przedstawione na kartach Biblii są nieraz pełne przemocy i nie możemy pojąć w pełni niektórych wyrażeń. Wydaje nam się, że sobie nieraz przeczą, a jednocześnie są uniwersalne i ponadczasowe, bo dotyczą każdego z nas. Naukowcy i biolodzy szydzą z powstania świata w 6 dni, ateiści mówią, że z jednej strony Bóg mówi o sobie „miłosierny”, a z drugiej karze całe miasta i rody. Wszyscy oni zasiewają w nas ziarno niepewności. Jak samemu lepiej zrozumieć Pismo Święte? Przede wszystkim musimy zadać sobie trud poznania kontekstu historycznego i kulturowego, w którym Biblia została spisana.
Po pierwsze, należy pamiętać, że jej redakcja miała miejsce w ogromnych odstępach czasu. Datuje się, że Stary Testament powstał między 1000 a 100 rokiem przed Chrystusem, a Nowy Testament spisano między 50 a 100 rokiem po Chrystusie. Wyobraźmy sobie zatem, że bierzemy do ręki jakiś staropolski, XVI-wieczny rękopis. Czy jesteśmy w stanie wszystko zrozumieć? Oczywiście, że nie! A jest to tekst, który ma 500 a nie 3000 lat, jak np. Księga Sędziów albo niektóre fragmenty Księgi Wyjścia.
Po drugie, Biblia oryginalnie spisana została w trzech językach: hebrajskim, aramejskim i greckim. Język hebrajski – zarówno biblijny jak i współczesny należy do grupy języków semickich. Podobnie zresztą jak aramejski i arabski. Cechą charakterystyczną języków semickich jest brak samogłosek w zapisie i rdzeń (hebr. szoresz), składający się z trzech liter i mający bardzo szerokie znaczenie. Z rdzenia wyprowadza się czasowniki, rzeczowniki i przymiotniki. Przykład: rdzeń K W D (który w oryginale występuje w 4 przykazaniu) oznacza: być ciężkim, istotnym, pełnym chwały, czczonym, ale też trudnym i uciążliwym. Hebrajski biblijny jest językiem ubogim w słownictwo w porównaniu np. z arabskim, jedno słowo zazwyczaj ma kilka znaczeń albo jego sens nie jest przetłumaczalny w pełni na języki indoeuropejskie. Stąd też wiele różnic w tłumaczeniach. Aramejskim posługiwano się w Palestynie za czasów Jezusa, ale Żydzi zetknęli się z nim po raz pierwszy w niewoli babilońskiej, ponieważ był językiem urzędowym Imperium Babilońskiego, językiem dyplomatów. Alfabet aramejski został przez ludność żydowską zapożyczony, a paleohebrajski, którym posługiwano się przed niewolą babilońską, stopniowo wyparty. Aramejski jest językiem bardzo podobnym do hebrajskiego, to podobieństwo można porównać do polskiego i słowackiego. Dzisiaj po aramejsku mówią chrześcijanie syryjscy. Grecki w formie koine został rozpowszechniony na Bliskim Wschodzie za czasów Aleksandra Wielkiego. Po grecku spisano cały Nowy Testament i księgi deuterokanoniczne ze Starego Testamentu: 1 i 2 Machabejskie, Mądrości, Syracha, Judyty, Tobiasza, Barucha.
Podczas lektury Pisma Świętego, szczególnie Starego Testamentu, napotykamy wiele przypadków (wydarzeń, obyczajów, praw), których bez poznania historii i kultury starożytnego Izraela nie jesteśmy w stanie zrozumieć. Nie będziemy się tutaj zajmować pełną historią Narodu Wybranego, pozostawimy to dociekliwości czytelnika. Kluczowym jest jednak wyjaśnienie kilku rzeczy:
- Izrael nie zawsze był narodem monoteistycznym. Przed niewolą babilońską (586 r. p.n.e) uznawał monolatrię (monos – jeden, latrea – kult). Oznacza to, że wierzyli w istnienie innych bogów, ale twierdzili, że Jahwe jest Bogiem najpotężniejszym i tylko Jemu winni są cześć. O monoteizmie mówi dopiero prorok Ezechiel i Deuteroizajasz w 45. rozdziale.
- Myśl teologiczna i poznanie Boga rozwija się z czasem. Gdybyśmy poustawiali teksty biblijne Starego Testamentu chronologicznie, od najstarszego (Wj 15, Sdz 5, Rdz 2) do najmłodszego (Księgi Mądrościowe) widać, jak na dłoni, że obraz Boga zmienia się od Jahwe Isz Milchama, czyli Jahwe Walczącego, do Boga, który „miłosierdzia pragnie bardziej niż ofiary”.
- Niektóre prawa starożytne:
– prawo cheremu – przy podboju nakaz zabicia wszystkich jeńców, zwierząt i zburzenia murów zdobytego miasta na ofiarę Bogu (Jerycho, dom Amaleka) Ponieważ niektóre teksty zostały zredagowane kilkaset lat od wydarzeń, które opisują, autor biblijny spisywał je w kontekście czasów, w których żył.
– prawo lewiratu – prawo obyczajowe. Bezdzietna wdowa musiała być wydana za najbliższego członka rodziny (szwagra, teścia, kuzyna), aby wzbudzić potomka zmarłemu, który odziedziczyłby jego imię i majątek (historia Tamar i Rut).
Warto znać i rozpoznawać niektóre zabiegi językowe stosowane przez autorów biblijnych. Jednym z nich jest emfaza, czyli powtórzenie. Miało ono na celu podkreślenie wagi jakiejś rzeczy (stworzenie człowieka). Drugim jest symbolika liczb. Przykład: liczba 6 oznacza niedoskonałość, a z kolei liczby 3 i 7 są odpowiednikiem doskonałości, pełni. Dlatego Apokalipsa mówi, że liczbą szatana jest 666, potrójna niedoskonałość, a więc całkowita destrukcja, a człowiek został stworzony dnia szóstego, ponieważ jest istotą niedoskonałą.
Wreszcie, rzecz najważniejsza – nie wolno nam interpretować Biblii w sposób dosłowny, bo jest ona księgą, która opisuje przede wszystkim historię zbawienia. Przede wszystkim mówi nam prawdę o Bogu. Zawsze też musimy pamiętać o tym, aby czytać Stary Testament w kluczu Nowego Przymierza i tego, czego nauczał Jezus Chrystus.
Jeszcze wiele podobnych przykładów moglibyśmy tutaj wymieniać, ba! – można by było napisać o tym książkę. Jeśli chcesz, Drogi Czytelniku, dowiedzieć się więcej, zapraszam Cię abyś razem ze mną, przez cały następny tydzień odkrywał Pismo Święte.
Dominika Trybuła
